Heb je de diagnose PCOS gekregen, maar ook een actuele kinderwens? Dan geeft je behandelend arts je vaak de keuze om een fertiliteitstraject te starten. Maar hoe ziet deze PCOS behandeling om zwanger te worden eruit? Van ovulatie-inductie tot Clomid: wat betekenen ze? Tine van de Laar, verpleegkundige specialist in het Elkerliek ziekenhuis, vertelt je in dit artikel over de verschillende behandelingen die de eisprong stimuleren.
PCOS behandeling na de diagnose
Wanneer je de diagnose PCOS krijgt, wordt door jouw behandelend arts of medisch specialist gevraagd of je een actuele kinderwens hebt.
- Geen actuele kinderwens:
Heb je geen actieve kinderwens, dan kan je behandelend arts op dat moment meestal niet veel meer voor je betekenen. Er wordt geadviseerd minimaal 3-4 menstruaties per jaar te krijgen om het baarmoederslijmvlies dun te houden. Als dat niet uit zichzelf gebeurt, kun je middels hormonale anticonceptie of andere medicatie toch een menstruatie opwekken. En uiteraard kun je zelf aan de slag met een PCOS loving leefstijl.
- Kinderwens
Wil je graag zwanger worden, dan krijg je de keuze om een gespecialiseerde PCOS behandeling en daarmee een fertiliteitstraject te starten. Tine van de Laar, verpleegkundige specialist in het Elkerliek ziekenhuis, legt dit verder uit.
Lees ook: PCOS behandeling: wat is mogelijk?
Ovulatie-inductie (opwekken van de eisprong)
Dit is een behandeling voor vrouwen (met PCOS) die graag zwanger willen worden, maar die geen of een onregelmatige eisprong (ovulatie) hebben. De medische term voor het uitblijven van de eisprong is anovulatie. De behandeling bestaat uit tabletten of injecties die de eisprong stimuleren.
Voor wie is ovulatie-inductie?
- Vrouwen met PCOS
Bij PCOS is de hormoonhuishouding verstoord: vaak is er een teveel van het hormoon LH en/of testosteron aanwezig. Daardoor vindt er onregelmatig of zelfs helemaal geen eisprong plaats. - Vrouwen met normale hormoonhuishouding, maar geen of onregelmatige eisprong
Bij deze vrouwen zijn alle hormonen die van invloed zijn op de menstruatiecyclus in normale hoeveelheden aanwezig, maar vindt er toch geen of een heel onregelmatige eisprong plaats. - Vrouwen met lage LH- en FSH waardes
Een deel van de hersenen, de hypothalamus, maakt het hormoon LHRH. Dit hormoon komt in een ander deel van de hersenen terecht: de hypofyse. Die gaat dan de hormonen LH en FSH maken. Wanneer de hypothalamus niet goed werkt of het transport van de hormonen naar de hypofyse niet goed verloopt, kan dit leiden tot verstoring van de menstruatiecyclus en het helemaal uitblijven van de eisprong.
Omschrijving van de behandeling
De behandeling richt zich op een eisprong realiseren, wanneer je die van jezelf niet krijgt. Medicatie met Clomifeentabletten of injecties met FSH-hormoon kunnen hierbij helpen.
1. Clomid tabletten
Clomifeen (merknaam Clomid®) is een niet hormonaal middel (anti-oestrogeen) dat veel lijkt op het natuurlijke hormoon oestrogeen. In een PCOS behandeling werkt Clomid als volgt: eenmaal in de bloedbaan komt het in de hersenen terecht. Daar blokkeert clomifeen het effect van oestrogeen. De hypothalamus wordt nu als het ware voor de gek gehouden: het lijkt dan of er helemaal geen oestrogeen is wat ervoor zorgt dat de hersenen meer LH en FSH gaan maken. Hierdoor stimuleren we de eiblaasjes te groeien.
Kans op zwangerschap
Er is een reële kans op zwangerschap bij de behandeling met Clomid® ofwel clomifeentabletten. Ongeveer 80% van de vrouwen krijgt een eisprong. Ruim de helft van deze vrouwen wordt zwanger.
Bijwerkingen van Clomid
De meest genoemde bijwerkingen die bij gebruik van Clomid kunnen optreden zijn maag-darmklachten (zoals (druk)pijn, opgeblazen gevoel), opvliegers en visusstoornissen (wazig zien, stippen). Meestal verschijnen deze vanaf cyclusdag 5 t/m 10.
Schema van de behandeling
| Dag 1 Eerste menstruatie. Afspraak maken voor een echo op dag 10 of 11. | Maak een afspraak voor een echo op de polikliniek voor dag 10 of 11 van de cyclus. De cyclus begint op de eerste dag helderrood bloedverlies. |
| Dag 3 Start met de inname van Clomifeentabletten. | Clomifeen moet je 5 dagen innemen. Je begint het medicijn te slikken op de derde dag van jouw menstruatie. |
| Dag 10/11 Start met de follikelecho’s om de 3-4 dagen tot de eisprong. | Op de 10e en 11e cyclusdag kom je naar de polikliniek. Dan starten de echo’s om op de follikelrijping te controleren tot het moment van de eisprong. Het handigste is om deze echoafspraak alvast te maken rondom de 1e dag van je menstruatie. |
| Eisprong Rondom de eisprong om de dag vrijen. | Vanaf een dag of drie voor de eisprong wordt geadviseerd om iedere twee dagen te vrijen tot de eisprong is geweest. Dit geeft de meeste kans op een bevruchting van de eicel. |
| Een week na de eisprong Bloedprikken 1 week na de eisprong. | Om te zien of er daadwerkelijk een eisprong heeft plaatsgevonden wordt ongeveer een week na de eisprong bloed afgenomen. Een stijging van het hormoon progesteron bevestigt de werking. |
Na de behandeling met Clomid
Bij het uitblijven van een menstruatie twee weken na de eisprong mag je een zwangerschapstest doen. Ben je zwanger dan neem je contact op voor het maken van een zwangerschapsecho rondom zeven weken zwangerschap.
Wanneer je wel een menstruatie krijgt, kun je de volgende cyclus weer op dezelfde wijze starten als de laatste cyclus. Tenzij dit anders is afgesproken met jouw behandelaar.
2. Injecties
- Follikel stimulerend hormoon Gonal
Indien geen goede eisprong wordt verkregen met Clomifeen of er te veel bijwerkingen van Clomifeen zijn, wordt overgegaan op ovulatie-inductie door middel van injecties met FSH in de vorm van Gonal-f®. Gonal-f bevat FSH (follikelstimulerend hormoon). FSH stimuleert bij de vrouw follikelgroei en -rijping in de eierstokken en zet de follikels aan tot productie van oestrogenen. - HCG-hormoon Ovitrelle
Bij het naderen van de eisprong wordt éénmalig een injectie Ovitrelle® toegediend. Dit bevat HCGhormoon welke de laatste fase van de follikelrijping bewerkstelligt, leidend tot een eisprong.
Kans op een zwangerschap
Bij de behandeling met Gonadotrofines is na één jaar 60% van de vrouwen zwanger. Na twee jaar behandelen is 80% van de vrouwen zwanger.
Bijwerkingen injecties Gonal-f® en Ovitrelle®
- Gonal
De meest genoemde bijwerkingen die bij toediening van gebruik van Gonal-f® kunnen optreden zijn; hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid, opgezette buik en lokale reacties op de injectieplaats. - Ovitrelle
Ovitrelle® heeft als meest gemelde bijwerkingen: lokale reacties op de plaats van injectie zoals kneuzing, pijn, roodheid, zwelling en jeuk.
Schema van de behandeling
| Dag 1 Eerste dag van de menstruatie afspraak maken voor een echo. | Maak een afspraak voor een echo op polikliniek voor dag 10 of 11 van de cyclus. De cyclus begint op de eerste dag van de menstruatie. |
| Dag 3 Start spuiten van Gonal-f © ‘s morgens of ’s avonds. | De injecties Gonal-f© starten op dag 3 van uw cyclus en gaan door tot het moment van de eisprong. Het is belangrijk dat iedere dag rond hetzelfde tijdstip toe te dienen, waarbij een marge van twee uur kan worden aangehouden. |
| Dag 10/11 Start met de follikelecho’s om de 2-3 dagen tot de eisprong. | Op de 10e of 11e cyclusdag kom je naar de polikliniek. Dan starten de echo’s om de follikelrijping te controleren tot het moment van de eisprong. Het handigste is om deze echoafspraak alvast te maken. |
| Echo’s elke 2-3 dagen Spuiten met Ovitrelle©. | Op het moment dat op de echo gezien wordt dat de follikel groot genoeg is, krijgt u medicatie om de eisprong op te wekken. Door toediening van een éénmalige injectie met Ovitrelle© volgt er een eisprong. |
| Eisprong Advies om te vrijen ongeveer 12 tot 36 uur na de toediening. | Vanaf de toediening van Ovitrelle© krijgt u het advies om 12 uur en 36 uur nadien te vrijen. Dit geeft de meeste kans op een bevruchting. |
Na de behandeling
Bij het uitblijven van een menstruatie twee weken na de eisprong mag je een zwangerschapstest doen. Ben je zwanger dan neem je contact op voor het maken van een echo rondom zeven weken zwangerschap.
Wanneer je wel een menstruatie krijgt, kun je de volgende cyclus weer op dezelfde wijze starten als de laatste cyclus. Tenzij dit anders is afgesproken met jouw behandelaar.
Kans op meerlingzwangerschap
Wanneer je zwanger wordt door gebruik van de medicatie voor ovulatie-inductie bestaat een licht verhoogde kans (10%) op een meerlingzwangerschap. Dit komt doordat de eierstokken kunstmatig gestimuleerd worden en er soms meerdere eicellen vrijkomen.
Er wordt echter altijd gestreefd naar een éénlingzwangerschap. Tijdens het gebruik van deze hormonen wordt daarom goed gekeken of er bij jou niet teveel follikels groeien. Bij méér dan twee eiblaasjes die voor eisprong in aanmerking komen, zal de cyclus worden onderbroken. Voortzetten van een dergelijke cyclus zou anders een te grote kans op een grote meerlingzwangerschap geven, met daarbij voor jou en de baby’s te hoge gezondheidsrisico’s.
Dit artikel is geschreven in samenwerking met Tine van de Laar – verpleegkundig specialist fertiliteit in het Elkerliek ziekenhuis.
