De lever speelt een erg belangrijke rol bij PCOS. Waarom is dat zo? En wat betekent dit voor jou als vrouw met PCOS? Wij doken in het onderwerp. Onze bevindingen lees je hier. 

Dit onderwerp en de volledige inhoud van dit artikel(en meer) is ook als podcast te beluisteren:

De lever en de link met PCOS

De lever staat centraal in het lichaam en is met ontzettend veel processen verbonden. Inzicht in de werking van de lever kan je bijvoorbeeld helpen begrijpen waarom voeding- en leefstijlaanpassingen zo belangrijk zijn bij PCOS. 

Informatie over de lever is bovendien interessant omdat de impact van het functioneren van de lever voor vrouwen met PCOS heel anders kan zijn dan bij vrouwen zonder PCOS. Zo hangen bepaalde genetische afwijkingen die vaker voorkomen bij PCOS direct samen met de werking van de lever en kan de hormonale disbalans die vaak gepaard gaat met PCOS een negatieve invloed hebben op de werking van de lever. Ook is bekend dat vrouwen met PCOS een licht verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van een niet-alcoholische leververvetting. 

Kortom: er is ontzettend veel te vertellen over de lever in relatie met PCOS. In dit artikel gaan we in op de volgende elementen:

1. Wat zijn de functies van de lever? 
2. Hoe werkt het detoxificatieproces in de lever?
3. Waarom is de lever vaak overbelast / heeft de lever een verminderde capaciteit bij PCOS?
   1. Het effect van PCOS op de leverfunctie
   2. Het effect van de leverfunctie op PCOS
4. Wat betekent dit voor jou als vrouw met PCOS? 

Waar onze focus ligt

Belangrijk om te noemen is dat de meeste vrouwen met PCOS niet direct last hebben van specifieke leverklachten zoals misselijkheid of braken, ontlasting met een bleke kleur, donkergele urine en een gelige huid en ogen. Dat zijn echt tekenen dat er sprake kan zijn van een (beginnende) leveraandoening. 

Tussen ziek en gezond zijn, zit echter nog een heel grijs gebied. Bij vrouwen met PCOS zien wij vaak een verminderde leverwerking maar meestal geen leverziekte. Wij focussen ons dan ook met name op het stuk tussen ziek en gezond zijn in, zodat de lever optimaal kan functioneren en om de kans op een ziekte te verlagen wanneer mogelijk.

Wat zijn de functies van de lever?

De lever is een belangrijk orgaan in het lichaam. Het is verantwoordelijk voor veel functies en essentieel bij hormonale balans. De lever werkt samen met de schildklier, de maag, galblaas, darmen en alvleesklier en een verstoring in de leverfunctie heeft dan ook effect op al deze organen. 

Vaak is de lever een orgaan waar je als eerste aandacht aan besteedt wanneer je hormonaal in balans wilt komen. De lever wordt meestal gezien als een soort ‘detoxorgaan’, maar de lever doet veel meer dan dat. Met detoxen wordt ontgiften bedoeld, waarbij het lichaam zich dus ontdoet van gifstoffen. De lever speelt hierin een grote rol, maar ook de huid, longen, nieren, lymfen en darmen hebben een detoxfunctie. 

Daarnaast heeft de lever nog talloze andere functies. We zullen ze niet allemaal uitgebreid noemen, maar een paar belangrijke zijn:

1. De aanmaak van antioxidanten. Antioxidanten heeft het lichaam nodig om de schade door vrije radicalen te beperken en spelen een belangrijke rol in alle fases van de leverdetox. De allerbelangrijkste antioxidant die de lever maakt is glutathion. Glutathion heeft de mogelijkheid om veel soorten vrije radicalen onschadelijk te maken. 
2. Het omzetten van aminozuren in de juiste eiwitvormen voor diverse lichaamsfuncties. Aminozuren zijn deeltjes van eiwitten. Voor veel lichaamsfuncties zijn specifieke eiwitten nodig die de lever kan vormen. Zo maakt de lever het eiwit SHBG, wat een stof is die zich bindt aan vrije hormonen om ze inactief te maken. Veel vrouwen met PCOS hebben een tekort aan SHBG, wat kan zorgen voor te veel vrij testosteron en de daarbij horende klachten. 
3. Omzetten en vormen van stoffen. Zo zet de lever het schildklierhormoon T4 om naar een actief schildklierhormoon T3. Dit is van groot belang voor het goed functioneren van de schildklier. Maar ook het omzetten en afbreken van oestrogenen gebeurt in de lever.  
4. Galproductie. Dit is onder andere nodig bij het verteren van vetten en helpt bij het uitscheiden van afvalstoffen. Gal wordt aangemaakt in de lever en opgeslagen in de galblaas. Wanneer vet eten verteerd wordt, trekt de galblaas samen. Galvloeistof wordt dan via de galwegen aan de dunne darm afgegeven. In de dunne darm helpt de galvloeistof bij het verteren van vetten. 
5. Opslag van vetoplosbare vitaminen zoals vitamine A, D, E en K zodat ze op een later moment kunnen worden benut. Ook mineralen als ijzer en koper worden opgeslagen door de lever.
6. Bijdragen aan een gezonde bloedsuikerspiegel. De lever kan suikers opslaan in de vorm van glycogeen, zodat ze later kunnen worden gebruikt. Ook helpt de lever bij het omzetten van eiwitten en vetten naar suikers als het lichaam die behoefte heeft. Dit is super belangrijk, omdat het brein, zenuwstelsel en vele organen zoals de schildklier genoeg glucose nodig hebben om optimaal te functioneren. 
7. Het beschikt over belangrijke cellen. Deze zijn essentieel voor een goed werkend immuunsysteem. Denk aan Kupffercellen en Pit-cellen. 

Al met al draagt de lever bij aan een goede weerstand van het lichaam, sterk immuunsysteem, goede stofwisseling en goede spijsvertering. 

Hoe werkt het detoxificatieproces in de lever? 

Hoewel de functies van de lever dus veel verder gaan dan het detoxificatieproces alleen, diepen we deze functie wel wat verder uit. Het detoxificatieproces speelt namelijk een grote rol bij de hormoonbalans en PCOS, aangezien het onder andere helpt bij het afbreken van overtollige hormonen. 

Gifstoffen zoals medicijnen, pesticiden, zware metalen, alcohol en overtollige hormonen en neurotransmitters moeten worden afgebroken en afgevoerd. Anders blijven ze in het bloed circuleren of worden ze opgeslagen in (vet)weefsel. 

Het detoxificatieproces vindt in drie fases plaats met een tussenfase tussen fase 1 en fase 2:

• In fase 1 worden de vetoplosbare stoffen deels omgezet in wateroplosbare stoffen door middel van bepaalde enzymen. Een deel van de stoffen is dan onschadelijk, een deel is dan voorbereid om door te gaan naar fase 2. 
• In de tussenfase worden de vrijgekomen vrije radicalen onschadelijk gemaakt. Vrije radicalen zijn instabiele moleculen die bij processen in het lichaam, zoals fase 1, vrijkomen. 
• In fase 2 worden de omgezette stoffen verder wateroplosbaar gemaakt door middel van een aantal processen. Zo is de methylering nodig voor het onschadelijk maken van het medicijn morfine en het afvoeren van de natuurlijke stof histamine. De sulfatie is nodig voor het onschadelijk maken van paracetamol, zware metalen en alcohol én voor het afvoeren van de hormonen cortisol, schildklierhormoon, oestrogeen en testosteron.

Fase 1 en 2 vinden plaats in de lever. Vervolgens moeten de afgebroken afvalstoffen ook nog je lichaam uit en dat gebeurt in fase drie van het detoxificatieproces van het lichaam: de urine en ontlasing.

Om alles fases goed te laten verlopen, zijn er bepaalde voedingsstoffen nodig:

• Fase 1 heeft onder andere mineralen, glutathion, eiwitten en verschillende vitamines zoals Vitamine B2, B3, B6, B11 (foliumzuur) en B12 nodig.
• De tussenfase heeft met name antioxidanten nodig zoals Glutathion, vitamines A, C, E , selenium, koper, zink, methaan en mangaan. Ook Mariadistel en Thiolen (knoflook, uien, radijs, paksoi, Chinese kool) kunnen helpen als antioxidanten in deze fase.
• Fase 2 heeft per proces verschillende voedingsstoffen nodig. Zo heeft de methylering Vitamine B12, folaat, magnesium, zink en methionine nodig en de sulfatie Glutathion, molybdeen, B vitamines, koper, magnesium, zink en zwavelhoudende aminozuren.

Waarom is de lever vaak overbelast bij PCOS?

Bij PCOS gaan bovengenoemde processen niet altijd goed. Hierbij zijn verschillende verbanden te leggen. Aan de ene kant zijn er bij vrouwen met PCOS vaak verstoringen die een negatief effect hebben op de lever. Aan de andere kant is een verminderde leverfunctie van invloed op het ontstaan of verergeren van PCOS(klachten). Het werkt dus twee kanten op.

Het effect van PCOS op de lever

Zoals we in onze gratis masterclass ook uitleggen, is er bij PCOS vaak sprake van bepaalde verstoringen. Een veelvoorkomende verstoring is insulineresistentie. Hierbij worden de cellen ongevoeliger voor insuline wat voor bloedsuikerinstabiliteit en verhoogde insulinespiegels in je bloed kan zorgen. 

• NAFLD

Bij PCOS is er een kleine verhoogde kans op het krijgen van Non Alcoholic Fatty Liver Disease, vrij vertaald een ‘vervette lever’. NAFLD is gelinkt aan het metabool syndroom, wat een verzamelnaam is van syndromen en verstoringen met betrekking tot het functioneren van het metabolisme. PCOS valt ook onder het metabool syndroom.

Bij NAFLD is er dus sprake van vervetting van de lever en dit werkt de leverfunctie tegen. Door het opslaan van vet in de lever kunnen daar ontstekingen ontstaan. De link met PCOS moet nog verder worden onderzocht, maar men denkt dat het te maken heeft met insulineresistentie, wat bij vrouwen met PCOS vaak voorkomt.

Op dit moment wordt NAFLD het vaakst gezien bij vrouwen met PCOS en overgewicht. Dit betekent echter niet dat NAFLD niet kan ontstaan bij vrouwen met insulineresistentie zonder overgewicht. Verder onderzoek hierin is nodig. De vraag is met name of insulineresistentie alleen kan leiden tot NAFLD of dat ook andere factoren een rol spelen.

Belangrijk om te noemen is dat we je niet bang willen maken maar wel bewust. Is er bij jou wel sprake van diabetes of overgewicht of twijfel je over je situatie, dan kan het fijn zijn om NAFLD verder te onderzoeken. 

Dit kun je doen door een aantal waarden bij de huisarts te laten checken. De leverwaardes ALAT en ASAT stijgen vaak bij NAFLD. Bij een ALAT-waarde hoger dan 80 u/l is er een duidelijke aanwijzing voor niet-alcoholische vetlever. Bij de aanwezigheid van NAFLD wordt de kans op diabetes, insulineresistentie en overgewicht groter en de leverfunctie verslechterd, wat PCOS en bijbehorende klachten kan verergeren. Als er bij jou sprake is van NAFLD, weet je dat de leverfunctie wordt ondermijnd en dat de vervetting kan leiden tot een toename van klachten.

• Andere verstoringen

Natuurlijk hoeft er bij jou geen sprake te zijn van NAFLD (en die kans is ook erg groot). Andere verstoringen bij PCOS die de lever kunnen ondermijnen in haar functie zijn:

1. Insulineresistentie: omdat hierdoor de levercellen minder goed reageren op insuline wat veel problemen kan geven waaronder een onnodig hoge bloedsuikerspiegel.
2. Verhoogde stressbelasting: omdat ook stresshormonen worden afgebroken in de lever en stress veel energie en nutriënten rooft die de lever nodig heeft.
3. Nutriënten tekorten: omdat de lever heel veel nutriënten nodig heeft om goed te functioneren.
4. Verminderde darmwerking: die enerzijds tot een verminderde opname van nutriënten zorgt en anderzijds voor een verminderde afvoer van afvalstoffen, waardoor de lever extra wordt belast.
5. Daarnaast is bekend dat ook oestrogeendominantie of een vertraagde schildklierwerking van invloed kunnen zijn op de leverfunctie. 

Het effect van de leverfunctie op PCOS

Andersom gezien is er ook een aantal factoren dat ervoor zorgt dat de lever verminderd werkt en hierdoor PCOS kan verergeren of in stand houdt.

• Overbelasting van de lever

Als de lever wordt overbelast, gaat het prioriteren om het lichaam toch nog te kunnen dienen. Met prioriteren bedoelen we dat de lever bijvoorbeeld eerst gifstoffen en hierna overtollige hormonen gaat afbreken, omdat het belangrijker is voor het lichaam om van gifstoffen af te komen. Overbelasting van de lever kan ontstaan als er bijvoorbeeld te weinig voedingsstoffen aanwezig zijn of als er te veel gevraagd wordt (door overmatige gifstoffenbelasting bijvoorbeeld). 

• Genetische afwijkingen

Deze overbelasting kan bij iedereen voorkomen. Echter is er bij vrouwen met PCOS vaak nog wat aan de hand. Vaak is er sprake van genetische afwijkingen die invloed kunnen hebben op de werking en capaciteit van de lever, waardoor het sneller overbelast raakt. Hierdoor gaat de lever sneller prioriteren. De lever is dan niet altijd voldoende in staat alle stoffen goed om te zetten die nodig zijn voor een goede vruchtbaarheid en regelmatige cyclus. 

Deze genetische afwijkingen zijn deels te meten met DNA-onderzoek, dat we bij PCOS Platform ook regelmatig inzetten. De afwijkingen kunnen ervoor zorgen dat specifieke leverenzymen die nodig zijn voor een sterke leverfunctie minder goed of juist versneld werken.

We weten bijvoorbeeld dat oestrogenen in verschillende vormen voorkomen. Ze worden afgebroken met behulp van de enzymen. De werking van deze enzymen wisselt dus per persoon en is deels afhankelijk van de genen. Hierdoor zien we vaak bij PCOS dat bepaalde oestrogenen onvoldoende of in verkeerde verhoudingen worden afgebroken, wat klachten kan geven. 

De activiteit en capaciteit van deze enzymen kunnen dus door genetische aanleg beïnvloed worden en per persoon verschillen. Daarnaast wordt ook de effectiviteit van deze enzymen beïnvloed door omgevingsfactoren zoals voeding en kan dit ervoor zorgen dat ze beter of minder goed gaan werken.

Bij PCOS zien we vaak afwijkingen in MTHFR en COMT. Dat betekent dat bepaalde omzettingen van nature meer moeite hebben. Als je weet welke genen jij hebt, kun je ervoor zorgen dat deze omzettingsmechanismen meer ontlast worden. COMT is bijvoorbeeld nodig voor de afbraak van cortisol, waardoor extra inzetten op stressreductie kan helpen. MTHFR heeft bijvoorbeeld B2 nodig. Door genoeg B2 te garanderen, versterk je het MTHFR enzym. Daarnaast is MTHFR nodig om actief folaat te vormen. Als je weet dat MTHFR minder goed werkt, kun je ook voeding opzoeken waar actief folaat in zit. Dit is ook precies de reden dat wij met onze adviezen focussen op biologisch beschikbare voeding waar bijvoorbeeld de goed opneembare vormen van folaat en B2 in zitten. 

Wat betekent dit voor jou als vrouw met PCOS? 

De lever speelt een centrale functie in de spijsvertering, bloedsuikerspiegel, afbraak van gifstoffen en het omzetten van hormonen zoals voortplantingshormonen maar ook schildklierhormonen. 

Als de lever niet optimaal functioneert, kan dat dus gevolgen hebben voor al die systemen en processen in het lichaam. Als er niet voldoende inactief schildklierhormoon omgezet wordt naar actief schildklierhormoon, heeft dat grote gevolgen voor de energiehuishouding en dus voor je vruchtbaarheid en daarmee PCOS.

Een verminderde leverwerking kan oestrogeendominantie in de hand werken, oxidatieve stress veroorzaken en met name de onderliggende verstoringen verergeren of veroorzaken die vaak een grote rol spelen bij PCOS. Denk hierbij aan laaggradige ontstekingen, insulineresistentie en bloedsuikerproblematiek, vertraagd metabolisme en nog veel meer.

Voor jou als vrouw met PCOS betekent dit dat je de lever een rol kan laten spelen in het aanpakken van je PCOS. De PCOS Loving Leefstijl kan je daarbij helpen. Hierin richten we ons op het ontlasten van de lever, maar ook op het voeden van het lichaam zodat de lever de voedingsstoffen krijgt die het nodig heeft om al haar belangrijke functies uit te voeren. 

Hierin is de volgorde van aanpak heel belangrijk. Stimuleer fase 1 niet te snel, zonder dat je fase 3, 2 en de tussenfase ondersteunt, anders krijg je juist veel schadelijke afbraakproducten die niet verder gedetoxificeerd worden door het lichaam. Dat heeft oxidatieve stress.

Daarom start de PCOS Balans Formule ook met de rauwe wortel aangezien dit in fase 3 helpt om afbraakproducten daadwerkelijk via de ontlasting af te voeren. Daarom is een goede darmfunctie zo belangrijk, net als galaanmaak, de werking van de galblaas en de werking van de nieren.

Bij PCOS Platform focussen we dan ook op het genoeg binnenkrijgen van eiwit, specifieke antioxidanten, vitamine A, E en C. Dat is namelijk belangrijk voor fase 2. 

Dit kun je nog meer doen…

Tot slot zijn er heel veel specifieke interventies gericht op het specifiek ondersteunen van de lever zoals DIM, calcium-d-glucaraat, gluthation. Hierin is het belangrijk eerst je lever te begrijpen, te voeden en de haperingen vast te stellen, voordat je specifieke supplementen inzet.

Kortom: EERST de fundering, DAN specifieke interventies. En in bepaalde situaties is het EERST inzicht en DAN specifieke interventies.

In de praktijk zien wij dat heel veel vrouwen onwijs opknappen van de PCOS Loving leefstijl en dat het niet nodig is om het lichaam daarin nog verder te ondersteunen met specifieke suppletie. 

Merk je dat je ondanks al je inspanningen nog steeds klachten ervaart of wil je direct weten wat jouw exacte persoonlijke situatie is om vanuit te kunnen handelen? Dan is gericht laboratoriumonderzoek een aanrader, zoals een DUTCH-test. Daarnaast kunnen we genenonderzoek doen om te zien waar jouw gevoelige punten liggen zodat we daar rekening mee kunnen houden. Mocht er nog specifiek onderzoek nodig zijn voor bepaalde orgaanfuncties zoals de lever of bijvoorbeeld de schildklier, kan dat ook altijd aanvullend. 

Mocht je dit willen, meld je dan aan voor de wachtlijst voor één-op-één begeleiding.

Bronnen

https://www.energeticanatura.com/sites/default/files/product-attachments/Het%20belang%20van%20een%20gezonde%20leverfunctie.pdf 
https://health.selfdecode.com/blog/the-science-of-detoxification/#:~:text=Detox%20Phases&text=Phase%20I%20is%20governed%20by,final%20products%20from%20the%20cellhttps://www.mrchadd.nl/academy/vakken/biologie/de-functies-van-de-lever
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535438/#:~:text=The%20liver%20is%20the%20storage,unconjugated%20bilirubin%20and%20conjugates%20it.
https://www.orthokennis.nl/artikelen/metabool-syndroom-x-en-insulineresistentie#:~:text=Bij%20insulineresistentie%20reageren%20aanvankelijk%20de,minder%20makkelijk%20de%20cellen%20ingesluisd. 
https://www.tvpo.nl/diabetes-en-de-lever/
https://www.sohf.nl/blog/detox