Wij vinden het heel belangrijk dat er sprake is van een correcte diagnose PCOS. Zoals in artikel 1 al is genoemd, kent PCOS verschillende verschijningsvormen doordat niet alle symptomen aanwezig hoeven te zijn. En er zijn vrouwen zonder PCOS die wel soortgelijke klachten ervaren of vrouwen mét PCOS die geen typisch symptoom zoals cysten op de eierstokken hebben. De kernvraag is: wanneer is het wel PCOS en wanneer niet? In dit artikel geven we je duidelijkheid. 

Manieren om de diagnose PCOS vast te stellen

Om het nog iets complexer te maken, zijn er verschillende manieren om PCOS vast te stellen: door middel van de Rotterdam Criteria en door middel van de AE-PCOS criteria (Adrogen Excess and PCOS Society criteria) (Ricardo et al, 2009).

De Rotterdam Criteria

Deze manier eist voor een volledige diagnose PCOS dat je twee van de volgende criteria hebt: 

1. een onregelmatige of geen cyclus (minder dan 8 menstruaties per jaar)
2. meer dan in totaal 12 cysten per eierstok zichtbaar bij een echo 
3. verhoogde waardes van mannelijke hormonen uit een bloedtest of de uiterlijke kenmerken die hierbij horen (overbeharing, haaruitval, acne)

De AE-PCOS Criteria

De AE-PCOS criteria eist voor een volledige diagnose PCOS sowieso verhoogde niveaus van mannelijke hormonen uit een bloedtest of de uiterlijke kenmerken hiervan en daarnaast een van de twee overige criteria die hierboven zijn genoemd. Er wordt steeds meer duidelijk dat voor een zo correct mogelijke diagnose, de AE-PCOS criteria het meest waterdicht is. Iemand die namelijk te veel cysten op de eierstokken heeft én een onregelmatige cyclus, hoeft niet per se PCOS te hebben. Dit kan namelijk ook door andere oorzaken komen 

Klopt jouw diagnose PCOS?

Wij zien in de praktijk veel vrouwen die alleen door middel van een echografie de diagnose PCOS hebben gekregen. Als er (te) veel cysten zichtbaar zijn op een echo, kan dit inderdaad door PCOS komen. Maar wist je dat dit ook voorkomt bij:

• het gebruik van de anticonceptiepil;
• gezonde vrouwen;
• jonge vrouwen, in de eerste jaren van hun vruchtbare leven. 

Als er echter door omstandigheden niet de juiste hormonen op het juiste moment én in de juiste hoeveelheid aanwezig zijn, blijven de onrijpe eiblaasjes zitten en rijpen ze allemaal verhoudingsgewijs net iets teveel door. Dit is wat je ziet bij een inwendige echo. In de praktijk wordt ook gezien dat 25% van de vrouwen ‘poly-cysteuze-ovaria’ (= meerdere cysten op de eierstokken) hebben, maar geen PCOS hebben (Polson et al, 1988).

Lees ook: Diagnose PCOS: klopt het wel?

Mannelijke hormonen in kaart brengen

Voor een volledige diagnose is dus ook verder onderzoek nodig om verhoogde mannelijke hormonen in kaart te brengen (zowel DHT, DHEA-s, andostieendion als testosteron). Daarnaast is het belangrijk de symptomen van verhoogde mannelijke hormonen in kaart te brengen. Het kan namelijk ook zo zijn dat de waardes gemiddeld zijn, maar voor jou persoonlijk wel verhoogd zijn en tot klachten leiden. 

Harde criterium bij PCOS: verhoogde androgenen

Zoals eerder in dit artikel genoemd, is het enige harde criterium bij PCOS de verhoogde androgenen. Herken jij je hier niet in qua symptomen en zijn ál jouw androgeenwaardes (mannelijke hormonen) zorgvuldig getest? Dan kan er sprake zijn van een andere oorzaak van jouw klachten. Wil je hier meer over lezen? Lees dan dit artikel.

Er zijn meer hormonen in het spel

Veel vrouwen met PCOS hebben een abnormale verhouding tussen FSH en LH. Voor een goede ontwikkeling van follikels en eicellen moeten FSH (follikelstimulerend hormoon) en LH (luteïniserend hormoon) elk op bepaalde niveaus en op specifieke tijden tijdens de normale menstruatiecyclus aanwezig zijn. Normaal gesproken is deze verhouding ongeveer 1:1, wat betekent dat de FSH- en LH-spiegels in het bloed vergelijkbaar zijn. Bij vrouwen met polycysteuze eierstokken is de LH tot FSH-ratio vaak hoger doordat LH verhoogd is, bijvoorbeeld 2:1 of zelfs 3:1 (Advanced  Fertility Centre of Chicago, z.d.). Deze hormonen kunnen worden getest als aanvulling(!) op de andere tests (Freya, z.d.).

Wat kun je doen voor een complete diagnose?

Zijn bij jou niet alle criteria uitgesloten? Dan kan je het volgende doen om tot een volledige diagnose te komen:

1. Test je testosteron, DHEA-S, DHT en androsteendion. Dit kan bij de huisarts of via een orthomoleculair therapeut. Daarnaast kun je LH en FSH laten testen.
2. Breng een bezoek aan de gynaecoloog voor een inwendige echo, om te kijken of er sprake is van meer dan 12 vochtblaasjes per eierstok (let hier dus wel op je leeftijd, in de pubertijd is het normaal er meer te hebben).
3. Test je insulinegevoeligheid: dit kan door nuchter glucose, maar dit is een momentopname. Een andere optie is het regelmatiger testen van je bloedsuikers door een bloedsuikermeter aan te schaffen en gedurende een aantal dagen na iedere maaltijd te prikken (na 30, 60 en 90 minuten). Tot slot kan je jouw Homa-IR waarde laten testen, waarbij je het beste inzicht krijgt in de mate van insulineresistentie.
4. Check alle symptomen die je zelf kan merken: overbeharing, haaruitval, acné, stemmingswisselingen, vermoeidheid. Wanneer is alles ontstaan? Hoe oud was je? Als deze klachten niet eerder dan je pubertijd zijn ontstaan, kan het met PCOS te maken hebben. 

Hoe meer informatie, hoe gerichter een behandelplan kan worden opgesteld en progressie kan worden bijgehouden. Echter merken wij in de praktijk dat (na uitsluiting van andere factoren) het behandelplan in de meeste gevallen heel goed kan worden opgesteld aan de hand van een aantal gemeten waarden en een uitgebreide checklist aan de hand van symptomen. Let op! Laat je hierin goed adviseren.

Lees verder in artikel 3: De oorzaak van PCOS.

Alle artikelen in deze reeks:

1. Je hebt PCOS, en nu?
2. De diagnose PCOS
3. De oorzaak van PCOS
4. Mogelijke behandelingen van PCOS
5. Waar begin je om hormonaal en lichamelijk weer in balans te komen?

Bronnen: 

• Ricardo Azziz, Enrico Carmina, Didier Dewailly, Evanthia Diamanti-Kandarakis, Héctor F. Escobar-Morreale, Walter Futterweit, Onno E. Janssen, Richard S. Legro, Robert J. Norman, Ann E. Taylor, Selma F. Witchel, The Androgen Excess and PCOS Society criteria for the polycystic ovary syndrome: the complete task force report, Fertility and Sterility, Volume 91, Issue 2, 2009, Pages 456-488, ISSN 0015-0282, https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2008.06.035.
• Polson, D. W., Adams, J., Wadsworth, J., & Franks, S. (1988). Polycystic ovaries–a common finding in normal women. Lancet (London, England), 1(8590), 870–872. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(88)91612-1
• Advanced  Fertility Centre of Chicago (z.d.). Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS) Tests for PCOS – How to Make the Diagnosis? Geraadpleegd op 5 augustus 2021, van https://advancedfertility.com/infertility-testing/pcos-fertility-testing/
• Freya (z.d.). PCOS – PolyCysteus Ovarium Syndroom. Geraadpleegd op 5 augustus 2021, van  https://www.freya.nl/brochures/pcos/